تاثیر ارتباط درمانی بر افزایش صمیمیت زوجین

ازدواج، مهم ترین و عالی ترین رسم اجتماعی برای دستیابی به نیازهای عاطفی و امنیتی است. ایجاد و حفظ روابط صمیمانه در ازدواج، مهارت و هنری است که افزون بر سلامت روانی و تجارب سالم اولیه، نیازمند کسب مهارت ها و انجام وظایف ویژه ای است. مطالعات و تجارب بالینی نشان می دهد که در جامعه امروز، زوج ها مشکلات فراگیری را در برقراری و حفظ روابط صمیمانه با یکدیگر تجربه می کنند. در کشور ایران، کانون خانواده و ازدواج به دلایل فرهنگی و ارزشی در مقایسه با کشورهای غربی اهمیت بیشتری دارد. از این رو، تلاش برای استحکام و تداوم خانواده و ارضای نیازهای عاطفی و روانی اعضا به ویژه همسران از اهمیت بیشتری برخوردار است .

امروزه، همسران بیش از گذشته نیازمند ارضای عاطفی – روانی به ویژه صمیمیت اند.

مطالعات و تجارب بالینی نشان می دهد که ریشه بسیاری از مشکلات زناشویی، کمبود صمیمیت و وجود مشکلات ارتباطی بین همسران است. نارضایتی از صمیمیت ممکن است موجب افزایش برخوردها، کاهش رضایت زناشویی و بروز مشکلات عاطفی و روانی گردد ( Bagarozzi، DennisA، 2001؛ به نقل از اعتمادی و همکاران، 1393). صمیمیت عبارت است از نزدیکی، تشابه و رابطه شخصی دوست داشتنی با دیگری که مستلزم آگاهی، درک عمیق، پذیرش و بیان افکار و احساسات است(همان). به نظر هات فیلد(1988) صمیمیت فرایندی است که افراد در آن تلاش می کنند به یکدیگر نزدیک شوند و شباهت ها و تفاوت هایشان را در احساسات، افکار و رفتار کشف کنند. به نظر استرنبرگ (1987) صمیمیت، احساسی است که نزدیکی، تعلق و تماس را ایجاد می کند. اسکنارچ (1991) صمیمیت را فرایند در تماس بودن، درک خود و افشای خود در حضور همسر می داند ( Heller patric.E.wood،Beatric، 1992؛ به نقل از همان).

ابعاد صمیمیت

1) صمیمیت عاطفی

صمیمیت عاطفی نیاز به انتقال و در میان گذاشتن همه احساسات مثبت مثل شادی، خوشحالی، رضایت و احساسات منفی مثل خشم، ترس، شرم، بی حوصلگی و خستگی با همسر است.

2) صمیمیت روان شناختی

صمیمیت روان شناختی نیاز به انتقال، در میان گذاشتن و گفتگوی صریح در باره مسایل شخصی، اطلاعات و احساسات مربوط به خود و همسر است. این صمیمیت همچنین شامل نیاز به گفتن امیدها، آرزوها و نقشه های آینده و همچنین ترس ها، خواسته ها و رازها با همسر است.

3) صمیمیت عقلانی

صمیمیت عقلانی نیاز به انتقال و بازگفتن افکار و باورهای مهم با همسر است. برای ایجاد صمیمیت عقلانی، احترام به دیدگاه طرف مقابل، توانایی نقش پذیری، درک و همدلی ضروری است.

4) صمیمیت جنسی

صمیمیت جنسی نیاز به انتقال و بیان افکار، احساسات و آرزوهایی است که ماهیت جنسی دارد. صمیمیت جنسی شامل گفتن تجارب عاشقانه با یکدیگر، نیاز به تماس بدنی، آمیزش جنسی و روابطی می شود که برای برانگیختن، تحریک و رضایت جنسی طرح ریزی می شود.

5) صمیمیت فیزیکی

صمیمیت جسمانی، نیاز به تماس بدنی با همسر است. نزدیکی بدنی شامل گرفتن دست ها، درآغوش گرفتن، لمس غیرجنسی و ... می شود.

6) صمیمیت معنوی – مذهبی

صمیمیت معنوی – مذهبی عبارت از نیاز به بیان آن دسته از افکار، احساسات، باورها و تجارب خود با همسر که با مذهب، مسایل مافوق طبیعی، ارزش های اخلاقی، معنای وجود، زندگی پس از مرگ و ارتباط با خدا مربوط است. این صمیمیت همچنین شامل مشارکت با همسر در فعالیت ها، مراسم، جشن ها و تجارب مذهبی است.

7) صمیمیت اجتماعی و تفریحی

نیاز به انجام فعالیت هایی مانند شوخی، گفتن داستان های فکاهی، بیان تجارب و حوادث روزانه، خوردن و آشامیدن با همسر، ورزش و بازی با او، سهیم کردن همسر در مسولیت ها، گذراندن تعطیلات و اوقات فراغت با یکدیگر را صمیمیت اجتماعی و تفریحی می نامند ( Bagarozzi، Dennis A، 2001؛ به نقل از اعتمادی و همکاران، 1393).

8) صمیمیت ارتباطی

ایجاد رابطه همراه با احترام، تعهد و عواطف مثبت را صمیمیت ارتباطی می نامند، به گونه ای که همسران در این ارتباط، احساس با ارزش بودن و مورد توجه و احترام بودن کنند ( اولیا، 1385).

برای افزایش صمیمیت زوجین رویکردهای متعددی ارایه شده است. رویکرد ارتباط درمانی از جمله رویکردهایی است که برای افزایش صمیمیت زوجین به کار رفته است.

(( رویکرد ارتباط درمانی هندریکس))، درمانی کوتاه مدت است که بینش و مهارت های عملی را با یکدیگر ترکیب می کند. این دیدگاه بر تاثیر تعامل اشخاص با یکدیگر تاکید دارد و بر الگوی دیدگاه فردی و سیستمی خدشه وارد کرده و الگوی رابطه را تایید می کند. این رویکرد اداره درمان را به همسران واگذار می کند و قدرت رابطه را منبع التیام دانسته و از آن استفاده می کند.

هدف این دیدگاه، تلاش برای حفظ تماس، و هدف درمان، فرایند تسهیل و حفظ دوباره تماس است. بنیان این دیدگاه، بر کمک به همسران برای ایجاد تماس سالم با یکدیگر، همدلی بیشتر برای درک هم با گفتگوی آگاهانه و ایجاد محیطی امن برای ارضای نیازها و التیام زخم های دوران کودکی استوار است ( 1991، Tone، Reiohold، Rich، Brown؛ به نقل از اعتمادی و همکاران، 1393). به باور طرفداران این دیدگاه، مراحل رشد در دوران کودکی به ویژه روابط اولیه کودک با والدین بر روابط زناشویی تاثیر می گذارد. تمام مراحل فرایند انتخاب همسر و روابط زناشویی آگاهانه نیست، بلکه بخش مهمی از آن ناخودآگاه و حاصل نیاز به کامل کردن مراحل نا تمام کودکی و التیام زخم های عاطفی آن دوره است. در این روش، همسران با درک فرایندهای ناخودآگاه در خود و همسرشان، روش هایی را برای التیام زخم های کودکی و ایجاد رفتارهای سالم می آموزند. همسران با تبدیل ازدواج و رابطه ناخودآگاه به ازدواج آگاهانه می توانند عشق و صمیمیت مورد نیاز را به دست آورند ( 1990، Helen، Hunt، Harvile، Hendrikx، 19898، Down، Lipthrott؛ به نقل از همان).

فنون و روش های رویکرد ارتباط درمانی عبارتند از : ارزیابی و تعیین اهداف مشترک و برنامه ریزی برای آینده، افزایش خودآگاهی با کشف و بازگویی خاطرات، بررسی نیازها و ناکامی های کودکی و واکنش فعلی به آن ها، شناخت تفاوت ها، نیازها و آسیب های همسر، بازسازی تصویر ذهنی مناسب، آموزش و تمرین گفتگوی آگاهانه برای طرح مشکلات و نیازها، افزایش اطمینان و تعهد مشترک با بستن راه های خروجی، ایجاد منطقه امن و لذت بخش در رابطه با تجدید خاطرات خوب و یادگیری رفتارهای جدید، آشنایی با نیازهای عمیق یکدیگر و تغییر رفتار برای برآوردن این نیازها.

زیر بنای روش ارتباط درمانی بر روش مکالمه آگاهانه مبتنی است. مکالمه آگاهانه شامل بازتاب، درک، همدلی، استفاده از پیام های من و بیان احساسات و خواسته ها است (همان). همچنین بر اساس روش ارتباط درمانی، همسران به واقعیت عینی خود و همسر نزدیک شده، او را می شناسند و می پذیرند(1999، Helen، Hunt، Harvile، Hendrikx، 2005، Patrick، Rachon؛ 1998، Down، Liphthrott؛ به نقل از همان).

در این رویکرد، همسران تشویق به ابراز خشم و احساسات منفی نسبت به یکدیگر می شوند.

نتایج تحقیق اعتمادی (1384) نشان داد که زوج درمانی مبتنی بر ارتباط درمانی، میزان صمیمیت زناشویی زوجین را افزایش می دهد (به نقل ازهمان).

منبع : مجله پژوهش نامه اسلامی زنان و خانواده/ سال سوم/ شماره دوم/ بهار و تابستان 1393/ ص 17 – 14 و 28.