تاخیر در رشد گفتار و زبان

مقدمه

آرزوی هر پدر و مادری است که فرزند دلبندشان بتواند مانند سایر همسالان خود به موقع حرف بزند و از طریق کلمات با دیگران ارتباط برقرار نموده و احساسات، اندیشه ها و خواسته های خود را به راحتی با دیگران در میان بگذارد.

رشد طبیعی گفتار وزبان نقش اساسی در سایر جنبه های رشد انسان از قبیل رشد اجتماعی ، رشد روانی، رشد اخلاقی ، رشد شخصیتی، پیشرفت تحصیلی و ... داشته و بالعکس رشد ناکافی مهارت های کلامی می تواند بر موارد ذکر شده تاثیرات نامناسبی داشته باشد.

اغلب کودکان با هدف برقراری ارتباط کلامی با اطرافیان بیان اولین کلمات معنا دار خود را حدود یک سالگی شروع کرده و روز به روز بر وسعت دامنه کلمات خود افزوده طوری که مثلا یک کودک دو ساله می تواند تقریبا پنجاه کلمه را بر زبان آورده و از جملات دو واژه ای« به عنوان مثال: نی نی کو؟» جهت ارتباط با دیگران استفاده کند. با این توصیف کودکانی وجود دارند که به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد دچار تاخیر در رشد گفتار وزبان می شوند.

نشانه ها

این کودکان معمولا برای بیان خواسته های خود از ایما و اشاره استفاده می کنند ،اولین کلمات خود را خیلی دیرتر از همسالانشان بر زبان جاری می کنند، تعداد کلماتی را که بیان می کنند بسیار کمتر ازتعداد واژه هایی است که همسالان آنان به کار می برند، از لحاظ درک و فهم لغات و جملات نیز نسبت به دیگر همسالان خود به طور محسوسی عقب تر هستند، در کاربرد صحیح ضمایر، حروف ربط، اضافه و افعال مشکل اساسی داشته و گفتارشان برای دیگران به ویژه غریبه ها غیر قابل فهم است.

سایر نشانه ها بستگی به دلیل تاخیر در گفتار وزبان دارد. مثلا کودکانی که به دلیل عقب ماندگی ذهنی دچار این عارضه شده اند بستگی به شدت اختلال ذهنی شان به درجات مختلفی از کمبود توجه و تمرکز نیز در رنج بوده همچنین درسایر آیتم های رشدی (( مثل گردن گرفتن، نشستن، راه افتادن و...))تاخیر دارند؛ ولی اگر مثلا علت تاخیر در رشد گفتار وزبان کم شنوایی باشد، کودک در توجه و تمرکز مشکلی نداشته و در برقراری ارتباط از طریق تماس چشمی بسیار خوب عمل می کند.

علل

به غیر از عقب ماندگی ذهنی و کم شنوایی که ذکر شد سایر مواردی که می تواند منجر به تاخیر در رشد گفتار و زبان شود عبارتند از: شکاف کام – اختلال بیش فعالی – آسیب های جزیی مغز- شکاف کام– زبان پریشی- اوتیسم – فلج مغزی.

ناگفته نماند چنانچه کودک از هر جهت سالم بوده ولی محیط غنی به لحاظ تحریکات مناسب گفتاری(( به دلایلی از قبیل عدم حضور یا عدم سلامت روانی مادر)) وجود نداشته باشد نیز فرد ممکن است دچار اختلال یاد شده شود.

عکس العمل والدین

در مواجهه با کودک دچار این اختلال و هر بحران دیگر والدین معمولا 4 مرحله را پشت سر می گذارند در اولین مرحله آن ها دست به انکار مشکل زده و در این جهت گام برمی دارند که می خواهند به هر طریق ممکن ثابت کنند که فرزندشان هیچ مشکلی ندارد از این رو وی را نزد متخصصین مختلف برده تا مگر یک نفر سلامت وی را تایید کند. در مرحله دوم والدین دست به اعتراض زده و شروع به شکوه از این و آن کرده و ناخودآگاه سعی دارند مشکل را به گردن دیگری انداخته و خود را بی تقصیر جلوه دهند.در مرحله سوم والدین به درجاتی دچار افسردگی شده در غم و اندوه فرو رفته و ارتباطات خود با دیگران را بسیار محدود می نمایند و سایر نشانه های افسردگی را تجربه می کنند و بالاخره در نهایت وارد مرحله چهارم یعنی پذیرش شده و قبول می کنند که فرزند شان با سایر کودکان هم سن و سال خود تفاوت دارد.

نکته درمانی در ارتباط با درمان این گروه از کودکان بایستی به والدین آن ها کمک کرد که هرچه زودتر به مرحله پذیرش(( این که قبول کنند که کودکشان دچار مشکل است)) دست یابند؛ چرا که در این صورت است که ضمن پذیرش درمان در جهت تحقق اهداف درمانی با درمانگر نیز همکاری ثمربخشی ((که جزء جدایی ناپذیر یک درمان موفق است)) خواهند داشت.

نکته مهم

تجارب کلینیکی مختلف و تحقیقات معتبر جهانی نشان داده است که بهترین و مفیدترین سن کمک به رشد مهارت های گفتاری و زبانی کودکان دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان سنین بین 2 تا 5 سالگی است که به سنین طلایی شهرت دارد و آن هم به این دلیل است که مناطق مغزی مربوط به گفتار در این سنین بیشترین آمادگی جهت اکتساب مهارت های یاد شده را دارد.

حرف آخر

نقش برجسته پزشکان به ویژه متخصصین اطفال،کارکنان مراکز بهداشتی - درمانی و خانه های بهداشت روستایی، و همچنین نقش مدیران و مربیان مهد کودک ها در جهت راهنمایی والدین و ارجاع به موقع این گروه از کودکان به کلینیک های گفتاردرمانی بسیار مهم است.

به امید آینده ای روشن و سرشار از موفقیت برای کودکان ایران زمین