تاثیر درمان شناختی - رفتاری بر کیفیت زندگی زنان نابارور

بر اساس آمارهای موجود بین 20 – 12 درصد زوج ها نابارور می باشند. از این میان 40٪  از موارد ناباروری به طور مستقیم به زن ، 40٪ به مرد و 20٪ به هر دوی آن ها مربوط می شود. علاوه بر این حدود 12 – 10 درصد زنان، ناباروری ثانویه را تجربه می کنند که منظور ناباروری بعد از یک زایمان، به دلیل بیماریهای زنان است. 

 ناباروری به عنوان شکست در بارداری پس از یک سال نزدیکی منظم و بدون پیشگیری توصیف شده است.

از گذشته تا کنون در جوامع مختلف، بچه دار شدن و فرزندپروری به طور سنتی یکی از برجسته ترین مشخصه های نقش جنسیتی زنانه به شمار آمده است و از این رو ناباروری به طور سنتی، مشکلی زنانه تلقی گردیده است. بنابراین می توان انتظار داشت که زنان نابارور با مشکلات روانی و اجتماعی مختلفی درگیر باشند.

ناباروری تاثیرات وسیعی مانند احساس درماندگی، تعارض، سرخوردگی، افت شدید عزت نفس و کاهش اعتماد به نفس، کناره گیری و انزوا، مشکل در هویت، احساس عدم زیبایی و بی معنایی در زندگی فرد ایجاد می کند.

آزمایش های متعدد پزشکی و بررسی های عضوی، درمان های مختلف دارویی و عوارض جسمی و روانی آن ها، طولانی بودن مدت درمان ناباروری، پایین بودن میزان موفقیت روش های درمانی و همچنین مشکلات اقتصادی ناشی از درمان ناباروری، از عوامل تنش زای شدید برای زوجین نابارور می باشند.

زوجین ناباروری که خود را علت ناباروری می دانند خود را سرزنش می کنند و این وضعیت باعث افزایش فشار روانی شده و در نتیجه مشکل را حادتر می کند. کیفیت زندگی زنان نابارور تحت تاثیر تفکرات غیر منطقی در خصوص داشتن فرزند و فشار هزینه درمان ناباوری و میزان فشار اطرافیان برای بچه دار شدن قرار می گیرد.

ابی و همکاران معتقدند که ناباروری منجر به کاهش عزت نفس و کنترل درونی و افزایش تعارضات بین فردی در زوجین نابارور می شود و همچنین استرس ناشی از ناباروری اثرات مخرب روی کیفیت زندگی دارد و این تاثیر منفی در زنان بیشتر از مردان است.

درمان های ناباروری تاثیرات مخرب جسمی، اقتصادی، روحی – روانی و عاطفی، کاهش شدید اعتماد به نفس، تصویر ذهنی از خود ، اختلال در هویت مردانگی و زنانگی، بر زنان و همسرانشان بر جا می گذارد . لذا ناباروری یک مشکل جدی پزشکی و موثر بر کیفیت زندگی می باشد.

باید تاکید نمود که اغلب درمان فیزیکی ناباروری بتنهایی کافی نمی باشد. توجه به نیازهای روانی زوج های نابارور، یک بخش ضروری در موفقیت درمان ناباروری می باشد، زیرا می تواند رابطه زوجین در طول درمان را تحت تاثیر قرار دهد. به خصوص زمانی که هر یک از زوجین نیاز به درک و حمایت دیگری پیدا می کند. استرس، ناامیدی و احساس شرم از ناباروری می تواند برای سلامت روانی زوجین و همچنین روابط بین آن ها دردناک و مخرب باشد.

پژوهش های انجام شده در زمینه کیفیت زندگی زنان نابارور، مشاوره و مداخله های روانی را لازمه کمک به این زنان دانسته اند. چرا که مشاوره باعث ارتقاء کیفیت زندگی بسیاری از افرادی که قربانی ناباروری گشته اند، می شود.

برای مقابله با واکنش های روانی ناشی از ناباروری روش های مختلفی وجود دارد. میرز و وارک رویکرد شناختی – رفتاری را برای درمان زوج ها پیشنهاد می کنند زیرا معتقدند که این رویکرد به طور مناسبی هم راستای نیازهای زوج نابارور است. میلر(1994) نیز معتقد است که درمان شناختی – رفتاری باید همیشه اولین قدم در درمان زوج های نابارور باشد.

بررسی ها نشان داده اند که بهره گیری از الگوی شناختی رفتاری ، افزایش و بهبود کنش و رضایت جنسی، کاهش افکار ناامید کننده و افزایش مهارت و ارتباطات زناشویی را به دنبال دارد.

کاربرد درمان شناختی حتی پس از 6 ماه پیگیری نشان داد علایم روانپزشکی کاهش و رضایت زناشویی افزایش یافته است. بنابراین درمانهای شناختی – رفتاری می تواند رویکرد مناسبی برای درمان ناباروری باشد.

نتایج یک بررسی علمی نشان داد که استرس، تعارضات زناشویی را افزایش و عزت نفس، رضایت زناشویی، کیفیت زندگی و رضایت جنسی( عملکرد جنسی و فراوانی این ارتباط) را کاهش می دهد، همچنین استرس را می توان به کمک درمان های روان شناختی و شناختی رفتاری کاهش داد.

پژوهش نوربالا و همکاران نشان داد که مداخلات روانپزشکی ( شامل درمان دارویی و درمان شناختی رفتاری) نقش مهمی در فرایند درمان ناباروری و افزایش رضایت زناشویی زوجین نابارور دارد.

تاسکن و همکاران یک برنامه درمان شناختی رفتاری 6 ماهه در جهت بهبود عملکرد و رضایت جنسی ، کاهش افکارناامید کننده و بهبود مهارت های ارتباط زناشویی روی 70 زوج نابارور انجام دادند. نتایج نشان دهنده پیشرفت در تراکم اسپرم ، کاهش افکار ناامید کننده و کاهش نارضایتی های زناشویی در گروه درمان بود. این پژوهشگران معتقدند درمان شناختی رفتاری می تواند رویکرد مناسبی برای درمان ناباروری باشد و یافته های این پژوهش با یافته های پژوهش های پیشین هماهنگ است.

یافته های بررسی چوبفروش زاده و همکاران( 1388) نشان داد که درمان شناختی رفتاری مدیریت استرس سبب بهبود کیفیت زندگی زنان نابارور می گردد. این بررسی نشان داد که درمان شناختی رفتاری می تواند به عنوان یک درمان پیشنهادی در کنار درمان های پزشکی در مراکز درمان ناباروری ارایه شود.

منبع : چوبفروش زاده و همکاران(1388)، اثر بخشی درمان شناختی رفتاری مدیریت استرس بر کیفیت زندگی زنان نابارور