ارتباط بین استرس ادراک شده با اختلالات خوردن

عوامل روان شناختی می توانند نقش مهمی در بروز مشکلات روان شناختی همچون اختلالات خوردن داشته باشند. یکی از این عوامل، استرس ادراک شده ( Perceived Stress) است که می تواند در ابتلا به بسیاری از بیماری ها و اختلالات نقش داشته باشد و یا شرایط ابتلا به بیماری ها و اختلالات را هموار سازد. استرس عبارت است از تجربه کردن وقایعی که برای آسایش جسمی یا روان فرد مخاطره آمیز تلقی می شوند. استرس ادراک شده یکی از مولفه های تبیین کننده احتمال اتخاذ سبک های مقابله توسط افراد در موقعیت های استرس زا محسوب می شود. شدت استرس ادراک شده اشاره به باور فرد در زمینه جدی بودن استرس دارد.

تحقیقات انجام شده نشان می دهد که بین استرس و اختلالات خوردن به خصوص در دوران نوجوانی رابطه معنی داری وجود دارد. به طوری که افرادی که از استرس بیشتری رنج می برند، به احتمال بیشتری مستعد ابتلا به اختلالات خوردن هستند. وجود میزانی از استرس در افراد طبیعی است و باعث عملکرد مناسب در برابر موقعیت ها می شود. ولی در صورتی که استرس به حدی باشد که فرد توانایی مدیریت و کنترل آن را نداشته باشد، سعی می کند که به شیوه های مختلف با آن مقابله کند. بعضی از این روش های مقابله ممکن است که لزوما کاآمد نباشند و زمینه ساز برای بروز برخی اختلالات روان شناختی همچون اختلالات خوردن باشند.

یافته های پژوهش قاسمی جوبنه و همکاران (1393) نیز بیانگر آن است که بین استرس منفی ادراک شده با اختلالات خوردن یعنی بی اشتهایی روانی و پر اشتهایی روانی ارتباط مثبت و معنی دار وجود دارد. همچنین بین استرس مثبت ادراک شده با بی اشتهایی روانی و پراشتهایی روانی همبستگی منفی و معنی دار آماری وجود دارد. این نتیجه با یافته های تحقیقات سایر محققان همچون Sulkowski و همکاران، Tierney و Wall، Wichianson و همکاران، ولیزاده و آریاپوران، عسکری و همکاران، همخوان است، که همگی در تحقیقات خود بین استرس ادراک شده و اختلالات خوردن رابطه معنی دار به دست آوردند. در واقع، زمانی که افراد در زندگی روزمره استرس را به شیوه مثبت ادراک می کنند، احتمال ابتلای آن ها به اختلالات خوردن کم تر است. بر عکس زمانی که استرس را به شیوه منفی ادراک می کنند، احتمال ابتلا به اختلالات خوردن افزایش پیدا می کند.

اختلالات خوردن ( Eating Disorders) در 4 درصد از نوجوانان و جوانان محصل گزارش شده است. بی اشتهایی عصبی و پر خوری عصبی دو اختلال خوردن  بسیار جدی می باشند.

نتایج پژوهشی که توسط Goni  و Rodrigues انجام شد، نشان داد افرادی که در سنین 15 تا 18 سال قرار دارند، احتمال اینکه در معرض خطر ابتلا به اختلالات خوردن قرار گیرند بیشتر است. نکته قابل توجه در یافته های این تحقیق اشاره به سنین 18 – 15 سالگی یعنی همان مقطع دبیرستان به عنوان سنینی که بیشتر از بقیه سال های طول عمر فرد، احتمال ابتلا به اختلالات خوردن وجود دارد. تحقیقات متعدد که به بررسی شیوع اختلالات خوردن در دوره دبیرستان پرداخته اند، نشان داده اند که وجود اختلالات خوردن در این دوره سنی جدی.

بی اشتهایی عصبی معمولا در دوران نوجوانی شروع می شود، ولی سن شروع پراشتهایی عصبی دیرتر است. بی اشتهایی عصبی اختلال خوردن فاجعه آمیزی است که به موجب آن فرد به خاطر ترس وسواسی از چاق شدن به خود گرسنگی می دهد. افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی تصویر بدنی بسیار تحریف شده ای از خود دارند و حتی بعد از اینکه شدیدا کم وزن شده باشند باز هم خود را خیلی سنگین تصور می کنند. آنها اغلب آن چنان رژیم غذایی خود خواسته ای می گیرند که در پاسخ به گرسنگی از خوردن اجتناب می کنند. آن ها همچنین برای کاستن از وزن خود شدیدا ورزش می کنند.

بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی، اغلب در فواصل نامنظم غذا می خورند و زمان های طولانی روزه داری سبب ایجاد احساس وسوسه شدید به غذا و تبع آن دوره های پرخوری و پاکسازی می شود. در این اختلال، رفتارهای جبرانی پس از پرخوری رخ می دهد که ممکن است شامل استفراغ، استفاده از داروها، روزه داری و یا ورزش شدید باشد. بیماران مبتلا به پراشتهایی عصبی ممکن است مانند افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی، دچار تصویر ذهنی مختل از بدنشان و ترس زیاد نسبت به افزایش وزن باشند. پر اشتهایی عصبی از بسیاری جهات نمایانگر شکست تلاش های بیمار در دستیابی به وضعیت بی اشتهایی عصبی است. هدف بیماران از هر دو اختلال لاغری مفرط است.

منبع : مجله سلامت جامعه، دوره هشتم، شماره2، 1393، ص 29 و 33.