اختلالات شخصیت

در متون تخصصی روان شناسی واژه شخصیت معمولا به عنوان یک برچسب تشخیصی کلی برای رفتار قابل مشاهده فرد و تجارب درونی و ذهنی او مورد استفاده قرار گرفته است. در اصطلاح عامیانه برای کسی که دارای رفتارهای نابهنجار باشد گاهی اصطلاح « بی شخصیت» به کاربرده می شود در حالیکه این واژه درست نبوده و باید گفت هر کسی دارای شخصیتی است، هر چند که این شخصیت دارای نارسایی هایی باشد. اختلال شخصیت زمانی مطرح است که صفات شخصیتی انعطاف ناپذیر و غیرانطباقی بوده و اختلال کارکردی و ناراحتی ذهنی برای فرد ایجاد نمایند. یعنی این صفات باعث شوند که در روابط بین فردی وی با دیگران اختلال جدی ایجاد شود.

میزان شیوع اختلالات شخصیت در جوامع مختلف بین 6 تا 9 درصد و در مواردی تا 15 درصد گزارش شده است و میزان شیوع در کل در زن و مرد یکسان می باشد.

شروع نشانه های اختلالات شخصیت در نوجوانی و اوان جوانی می باشد.علایم این اختلالات در طول زمان ثابت مانده و منجر به بروز اختلال در عملکرد اجتماعی فرد می شود.

بیماران مبتلا به اختلالات شخصیت نسبت به مبتلایان به اختلال اضطراب، افسردگی، و وسواسی – جبری احتمال بیشتری دارد که درمان های روانپزشکی یا روانشناختی راقبول نداشته باشند همچنین در مورد رفتار غیر انطباقی خود احساس اضطراب نمی کنند. نیز بر خلاف اختلالات یاد شده از آنچه جامعه به عنوان علایم بیماری وی می شمارد معمولا اظهار ناراحتی نمی کنند و در نتیجه جهت اصلاح رفتارهای خویش که برای دیگران آزاردهنده است هیچگونه اقدامی انجام نمی دهند چرا که علت رفتارهای خود را به شرایط محیطی و سایرین نسبت داده و خود را از هرگونه تقصیری مبرا می دانند.

چهارمین نسخه راهنمای تشخیصی انجمن روانپزشکی امریکا (DSM- IV ) انواع اختلالات شخصیت را در سه گروه عمده قرار داده که هر اختلال در یکی از این سه طیف جای می گیرد.

گروه A شامل اختلال شخصیت اسکیزویید، اختلال شخصیت پارانویید واختلال شخصیت اسکیزوتایپال هستند. ویژگی اصلی این گروه این است که این افراد دارای احساسات، رفتارها و افکار عجیب و غریب هستند طوری که افراد سالم کمتر ممکن است این چنین حالاتی را تجربه کنند.

گروه B شامل اختلال شخصیت نمایشی،اختلال شخصیت خودشیفته، اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلال شخصیت مرزی می باشند . ویژگی اصلی افرادی که در این گروه قرار دارند این است که هیجانی و بازیگر بوده ، اطرافیان را به راحتی تحت تاثیر خود قرار داده و در احساسات، افکار و رفتارشان ثبات چندانی ندارند.

گروه C شامل اختلال شخصیت دوری گزین ، اختلال شخصیت وابسته، اختلال شخصیت وسواسی – جبری و اختلال شخصیت منفعل – مهاجم می باشد. ویژگی عمده افرادی که در این گروه جای دارند این است که اغلب مضطرب و بیمناک به نظر می رسند.

همانطور که ذکر شد فردی که دارای اختلال شخصیت باشد اولا رفتارهای نامطلوب خود در روابط بین فردی را مشکل به حساب نمی آورد ثانیا آن را به گردن دیگران می اندازد و ثالثا تمایلی به تغییر ندارد؛ از این رو زندگی کردن با چنین فردی واقعا دشوار می باشد(نویسنده).

وجود اختلالات شخصیت در بین همسران گاهی آنچنان زندگی را به کام آنان تلخ نموده که جهت کاستن از رنج های طاقت فرسای ایجاد شده به سمت انواع و اقسام آرام بخش ها و گاهی مواد افیونی و یا الکل و یا رفتارهای ناشایست دیگر روی آورده اند(نویسنده).

تجارب کلینیکی بیانگر این واقعیت است که در زوجین متقاضی طلاق یا زوجینی که با اختلافات مزمن زناشویی مراجعه می کنند همواره رد پایی از علایم اختلالات شخصیتی در یک زوج یا در هر دو نفر به چشم می خورد. شیوع اختلالات شخصیت در بین افراد مجرم و زندانی نیز خیلی بیشتر از جمعیت عادی می باشد از این رو وجود اختلالات شخصیت عامل مهمی در جهت حرکت افراد به سمت سایر ناهنجاری های فردی و اجتماعی محسوب می شود(همان).

نکته کلیدی در ارتباط با شناخت اختلالات شخصیت، جنبه پیشگیرانه آن به ویژه در بحث مربوط به انتخاب همسراست. همان طور که بیان شد شروع نشانه های اختلالات شخصیت از دوره نوجوانی بوده از این رو جوانانی که در صدد ازدواج هستند می توانند با شناخت دقیق این نشانه ها و با تحقیقات در باره گذشته فردی که قرار است وی را به عنوان همسر خود برگزینند می توانند به یک انتخاب مناسبتر برسند. مورد دیگری را که می توان با شناخت اختلالات شخصیت از آن سود ببریم، تنظیم صحیح روابط بین فردی با افرادی است که به نوعی دچار این اختلالات بوده و ما مجبوریم در یک مقطع زمانی کوتاه یا طولانی به جهت اشتراک در محیط کاری یا محیط زندگی با آن ها مراوده داشته باشیم(همان).

منابع :
۱) خلاصه روانپزشکی،تالیف: کاپلان - سادوک؛ ترجمه: دکتر نصرت ا... پورافکاری
۲) چکیده روانپزشکی بالینی، تالیف: کاپلان - سادوک؛ ترجمه: دکتر نصرت ا... پورافکاری